مفتول در لغت به معنای تاب داده شده یا تابیده شده میباشد. به سیم مفتولها سیم نصب ثابت، سیم خشک شده نیز گفته میشود که سیمی تک رشته ای(تک مفعولی) است و رسانای آن ازجنس فلز مس میباشد. عایق بکار رفته در سیم مفتول نیز آمیزه پلیمر PVC از نوع پلیمر PVC/C است. سیم مفتول دارای انعطاف پذیری و مقاومت بسیار بالایی میباشد که کنار هم گذاشتن این دو ویژگی باعث تبدیل شدن به یک انتخاب خاص در حوزه صنعت میشود.
از سیم مفتولی ( سیم نصب ثابت یا سیم خشک یا سیم غیر قابل انعطاف) در سیم کشی داخلی تابلوها و توزیع کنندههای برق استفاده میشود. همچنین بکاربردن سیم مفتول ( سیم غیر قابل انعطاف یا سیم نصب ثابت ) در لولهها و زیر گچ مجاز میباشد.
در بازار سیم مفتولهایی از جنس فلز آلمینیوم نیز وجود دارند که قیمت آن نسبت به سیم هایی از جنس فلز مس ارزانتر است زیرا مس فلز گرانتری محسوب میشود .
جنس سیمهای مفتول میتواند استیل نیز باشد و به دلیل انعطاف بالای سیم در نوع استیل آن و عدم خاصیت آهنربایی، مفتول ماهیت شیمیایی خود را حفظ میکند اما خواص مکانیکی و فیزیکی آن نسبت به مفتولهای سخت صنعتی تغییر میکند. اگر اولویت تولیدکنندگان کیفیت محصولشان باشد، از سیم مفتول مسی استفاده میکنند. سیم مفتول با هادی آلومینیومی نیز موجود میباشد که میتواند در مقاطع ۱۰ و ۱۰ به بالا مورد استفاده قرار بگیرد اما در این نوع محصولات باید به سطح مقطع و تفاوت انتقال جریان هادی مسی و هادی آلومینیومی توجه کامل داشت. در بین سیمهای فلزی، سیم مفتول یکی از پرکاربردترین سیمها است که کاربردهای زیادی به خصوص در ساختمانسازی دارد که در ادامه مباحث، به انواع آنها وکاربردهای سیم مفتول خواهیم پرداخت.
انواع سیم مفتول از لحاظ نحوه تولید به دو دسته طبقه بندی میگردد که عبارتند از سیم مفتول فابریک و سیم مفتول کششی. به سیم مفتول تولید شده در کارخانه، سیم مفتول فابریک گفته میشود. این نوع سیم مفتول با استفاده از فرآیند نورد گرم در کارخانه تولید میشود و به همان صورت در بازار ارائه می گردد. در مفتول کششی، پس از اینکه بیلتهایی از فولاد نرم تهیه گردید، در دستگاه های نورد مخصوص مفتول کششی قرار گرفته و به مرور عملیات کشش سرد روی آن اعمال میشود.
به طور کلی انواع سیم مفتول را به دو دسته کلی فابریک و غیر فابریک تقسیم میکنند که مشخصات آنها به صورت زیر است:
علاوه بر این دسته بندی، انواع سیم مفتول را میتوان براساس کاربرد و جنس آنها نیز دست بندی کرد که عبارتند از:
سیم مفتول سیاه که به آن سیم مفتول آرماتور بندی نیز میگویند از جنس فولاد است و قابلیت خوبی برای خم و تابیده شدن دارد. این نوع سیم مفتول به دلیل مقاومت خوبی که دارد میتواند به خوبی تابیده شود، بافته شود و یا دوباره به حالت اول باز گردد.
از آنجایی که مفتول سیاه از جنس فولاد کم کربن است، پلاستیسیته بالایی دارد. در کل میتوان گفت شکل پذیری مفتول سیاه بسیار خوب و در عوض مقاومت آن در مقابل خوردگی ناچیز میباشد. مفتول سیاه با توجه به اینکه هیچگونه پوششی ندارد به شدت در معرض خوردگی میباشد. مفتول سیاه معمولا با قرار گرفتن در معرض هوا زنگ میزند. آثار زنگ زدگی بر روی مفتول سیاه را میتوان به صورت لکههای قرمز رنگ مشاهده کرد.
مفتول گالوانیزه طی مراحلی که به آن گالوانیزاسیون مفتول سیاه گفته میشود به دست میآید. از این نوع مفتول بیشتر در محیطهای مرطوب استفاده میکنند. مفتول گالوانیزه به دو صورت گالوانیزه گرم و گالوانیزه سرد تولید میشود. مفتول گالوانیزه گرم کاملا یکپارچه و دارای ظاهری براق میباشد و به طور کل میتوان گفت کیفیت مفتول گالوانیزه سرد نسبت به مفتول گالوانیزه گرم پایینتر است.
زمانی که سیم مفتول سیاه در وان مذاب حاوی فلز روی غوطهور میشود و گالوانیزاسیون با عمق زیادی در سطح فلز اعمال میشود این محصول را سیم مفتول گالوانیزه گرم میگویند.
در فرآیند گالوانیزاسیون سرد سیم مفتول، بااستفاده از روش الکترولیز، سیم مفتول سیاه را آبکاری میکنند. عمق گالوانیزاسیون در حالت سرد کمتر از گالوانیزاسیون گرم میباشد.
مفتول پی وی سی همان مفتول سیاه می باشد که طی فرایند پوشش دهی با مواد پی وی سی پوشش داده شده است. عملیات پوشش دهی مفتول توسط دستگاه روکش مفتول انجام میشود. از خواص مفتول پی وی سی میتوان به مقاومت بالای آن در برابر خوردگی و زنگ زدگی اشاره کرد. همچنین این نوع مفتول قابلیت شکل پذیری بالایی دارد.
سیم مفتول استینلس به یکی دیگر از انواع سیم مفتولهای فولادی گفته میشود که مقاومت بالایی در برابر زنگ زدن دارند. قیمت سیم مفتول استینلس نسبت به قیمت سیم مفتول سیاه و یا قیمت سیم مفتول گالوانیزه بالاتر است زیرا این محصول از جنس فولاد زنگ نزن می باشد به همین دلیل قیمت بالاتری نسبت به قیمت محصولات فولادی تولید شده از کربن دارند. از این رو استفاده از سیم مفتول استینلس استیل در جاهایی است که به لحاظ مهندسی و اقتصادی چاره ای به غیر از استفاده از این نوع محصول وجود ندارد. سیم مفتول استینلس استیل سیم مفتول نگیر هم نامیده میشود. دلیل این نامگذاری این است که محصولات فولادی استینلس استیل به دلیل آرایش کریستالی مخصوص به خود، خاصیت مغناطیسی ندارند و جذب آهن ربا نمیشوند.
سیم مفتولها به دلیل انعطاف بالایی که دارند، کاربرد های زیادی برای آنها میتوان ذکر کرد. همچنین دامنه ی جنس سیم مفتولها باعث گسترده شدن بیشتر کاربردهای آن میگردد. موارد زیر که در لیست کاربردهای سیم مفتول دیده می شوند به صورت کلی بیان شده و هر کدام میتواند بسته به نوع سیم مفتول محدودیت هایی داشته باشد.
به طور مثال در جایی که از سیم مفتول برای بستن قالب به صورت موقت استفاده میشود نیاز به استفاده از سیم مفتول گالوانیزه نیست یا در جایی که تولید مش پرسی مد نظر باشد استفاده از انواع سیم مفتولهای بسیار نرم با ضخامت پایین مقدور نیست. بر همین اساس نوع سیم مفتول را متناسب با کارایی آن در نظر میگیرند. از جمله رایج ترین کاربردهای سیم مفتول میتوان به موارد زیر اشاره کرد: