خاموت چیست؟
برای ساخت یک ساختمان مقاوم نیاز است تا تمام امور مهندسی به درستی اجرا شده و ساختمان براساس استانداردهای روز موجود پیاده‌سازی شود. و باید این نکته را در نظر گرفت که ساختمان مورد نظر مقاومت کافی در برابر بلایای طبیعی را داشته باشد. جهت مقاوم سازی بناها و ساختمانها از روش ها و ابزارهای متعددی استفاده می‌کنند یکی از رایج‌ترین این روش‌ها، استفاده از خاموتدر شناژ است.
خاموت؛ میلگردی است که خم شده است و به اینصورت از المان‌های طویل و قائم اطرافش محافظت به عمل می‌آورد. به‌عبارتی استفاده از آن، سبب افزایش استحکام سازه در برابر نیروهای پیچشی و برشی می‌شود.
زلزله ژاپن در سال ۱۹۷۱ یکی از مهم‌ترین دلایلی بود که مهندسین، به دنبال چاره‌ای اساسی برای افزایش مقاومت سازه‌ها بیفتند؛ نتیجه تحقیقات و پژوهشات صورت گرفته بهره‌برداری از خاموت در صنعت ساختمان سازی بود.
میلگردهای مورد استفاده در پروژها، دو نوع طولی و عرضی دارند؛ اگر میلگرد در راستای طول سازه استفاده شود، به آن میلگرد طولی و اگر میلگرد در راستای عرض سازه (عمود بر میلگرد طولی) به کارگرفته شود، به آن میلگرد عرضی یا خاموت می‌گویند.
میلگردها در سایزهای متنوع موجود هستند که میلگرد خاموت نیز از این امر مستثنی نیست، پراستفاده‌ترین سایز میلگرد خاموت، سایزهای ۸ و ۱۰ است. تعیین قیمت خاموت به میزان زیادی به قیمت میلگرد استفاده شده در تولید آن بستگی دارد. برای مثال اگر در تولید خاموت از میلگرد میانه استفاده شود برای تخمین قیمت خاموت، قیمت روز میلگرد و هزینه خمکاری مورد نظر قرار می‌گیرد.
ساخت خاموت با استفاده از فرآیند نورد گرم انجام می‌شود. مراحل انجام این کار به این شکل است که در ابتدا، میله های فولادی را با استفاده از غلطک به شکل میله ای توپر در می‌آورند. آن چه که در این جا خواهیم داشت یک آرماتور طولی می‌باشد. سپس برای تبدیل آرماتور طولی به یک آرماتور عرضی که همان خاموت نامیده می‌شود، میلگرد را در زاویه ۹۰ درجه خم می‌کنیم. میلگردهایی که از زاویه خم ۹۰ درجه برخوردار می‌باشند، خاموت ساده و به میلگردهایی با زاویه خم ۴۵ درجه خاموت مهندسی گفته می‌شود. در میان این دو خاموت ،خاموت های مهندسی باعث ایجاد مقاومت سازه در برابر نیروهای ناشی از زلزله می‌شود.
همان گونه که در بالا اشاره شد، خاموت‌ها در دسته آرماتورهای عرضی قرار می‌گیرند و به عنوان میلگردهای مکمل از بیرون زدگی میلگردهای طولی در هنگام وقوع زلزله جلوگیری به عمل می‌آورند. اندازه و قطر میلگردها دارای استاندارد ویژه ای بوده و نباید از حد مجاز کم تر باشد. بر اساس این استاندارد، قطر خاموت نباید کم تر از ۶ میلیمتر باشد. هم چنین در صورتی که فاصله دو آرماتور از ۱۵ سانتی‌متر بیشتر باشد، باید از یک آرماتور عرضی در بین آن‌ها استفاده کرد.
به طور کلی خاموت ها در ۶ گروه تقسیم بندی می‌شوند:
در ادامه به بیان توضیحاتی در مورد هریک از انواع خاموت می‌پردازیم.
یکی از پر کاربردترین انواع خاموت در کشور ما خاموت سنتی می‌باشد. خم زاویه ای خاموت‌های سنتی ۹۰ درجه می‌باشد. از این رو می‌توان گفت از لحاظ ظاهری به شکل مربع می‌باشند. برای ساخت این خاموت از اهرم استفاده می‌شود.
در ساخت خاموت‌های مارپیچی از دستگاه‌های CNC استفاده می‌شود. این مدل خاموت می‌تواند در اندازه و قالب‌های متفاوتی ساخته و مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از این مدل برای اغلب سازه‌ها امکان پذیر می‌باشد.
در ساخت خاموت‌های معمولی که با عنوان خاموت‌های ساده نیز شناخته می‌شوند، می‌توان از دستگاه استفاده کرده و یا با استفاده از روش‌های سنتی و دخالت دست نسبت به ساخت آن اقدام کرد. همانند خاموت‌های مارپیچی این خاموت‌ها نیز در اندازه و قالب‌های متفاوتی ساخته و در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خاموت های مهندسی به میلگردهایی گفته می‌شود که از زاویه خم ۴۵درجه برخوردار باشد.
از لحاظ ظاهری خاموت‌های ربات شباهت زیادی به خاموت‌های مارپیچ دارند. تنها تفاوت آن‌ها را می‌توان در مربعی که در گوشه خاموت ربات وجود دارد، دانست. در ساخت این گونه خاموت‌ها از دستگاه CNC استفاده می‌شود.
خاموت‌های سلولار در دسته پیشرفته ترین آرماتورهای عرضی می‌باشند. به کارگیری این خاموت‌ها مقاومت بسیار بالایی در سازه‌های بتنی ایجاد می‌کند. کارکرد این خاموت‌ها به گونه ای است که ضعف کششی آرماتورهای طولی را در برابر فشار ناشی از زلزله جبران می‌کند. ساخت خاموت‌های سلولار بر اساس استاندارهای تکنولوژی Pi_system صورت می‌گیرد.
فرض کنید تنشی به شکل مورب و برشی به یک ستون یا تیر بتنی مسلح وارد شود. این تنش در واقع به شکل مجموع دو نیروی فشاری و کششی به آن وارد می‌شود. میلگردهای موجود در بتن در برابر تنش کششی مقاومت می‌کنند اما بخش فشاری نیرو باعث متلاشی شدن بتن می‌شود. به همین دلیل نیاز است میلگردها به صورت عرضی نیز مهار شوند. برای مهار عرضی میلگردها از انواع خاموت استفاده می‌شود. به این ترتیب بخشی از نیروی موربی که به ستون یا تیر بتنی وارد می‌شود به خاموت منتقل می‌شود و مانع از فروپاشی بتن می‌گردد.
همچنین استفاده از انواع خاموت باعث شکل دهی به رشته‌های میلگرد شده و بتن ریزی را ساده‌تر می‌کند و این فرآیند با دقت بالایی انجام می‌شود. یک ستونی را فرض کنید باید با شاخه‌های 12 متری میلگرد مسلح شود در صورت نبود خاموت اطراف این رشته میلگردها آن‌ها دچار خمیدگی و بی نظمی می‌شوند. طبق قوانین ملی ساختمان خاموت‌ها باید با فواصل مشخصی و با استاندارد مشخصی یک ستون را پوشش دهند.
در رابطه با پیاده سازی خاموت اصولی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند و در صورت رعایت نشدن بعدها با مشکل مواجه خواهیم شد.
